Camino Portugués
Sint-Jacob achterna over Romeinse wegen
De Camino Portugués is rijk aan verleden en aan verhalen over Sint-Jacob. Ga de apostel achterna over Romeinse wegen en stel je open voor wat je (levens)pad brengt.
Afstand: | 610 km vanaf Lissabon of 227 km vanaf Porto |
Duur: | iets meer dan drie weken vanaf Lissabon of bijna twee weken vanaf Porto |
Beginpunt: | Lissabon of Porto |
Eindpunt: | Santiago de Compostella |
Categorie: | veeleisende langeafstandswandeling, pelgrimstocht |
De Camino Portugués – of Caminho Português in het Portugees – begint in Portugal. Daarbij zetten de meeste pelgrims hun eerste stappen in Porto en een klein deel in Lissabon. Vanaf Porto hebben ze de keuze uit verschillende varianten, waaronder een centrale route, kustroute en een spirituele variant net voor Santiago de Compostella. Daarvan geef ik verderop afzonderlijke beschrijvingen.
De Portugese route is bij veel pelgrims in trek. Zo is dit op de Camino Francés na de populairste pelgrimsroute van de Camino de Santiago. Wat daar wellicht aan bijdraagt, is de veel kortere afstand die je voor je hebt als je begint in Porto. Vanaf die stad doorkruis je bovendien vooral heuvelachtig terrein met relatief weinig hoogteverschillen.
Maar wat misschien wel het meeste aantrekt, is het tastbare verleden. Dit raak je letterlijk met je voeten aan, want je loopt deels over oude, door de Romeinen gebouwde bruggen en wegen. Langs deze wegen vind je bovendien miliários, Portugees voor mijlstenen. Als een soort van antieke ANWB-paddenstoelen gaven deze de afstand aan in eenheden van duizend passen.
Het verhaal gaat dat een vroege reiziger door dit gebied de apostel Sint-Jacob was. Hij zou langs de route een tijdje het evangelie hebben verkondigd, net als op de rest van het Iberische Schiereiland. Na zijn dood zouden zijn resten hier zijn teruggekeerd vanuit het Heilige Land, waarna de verering van zijn relieken begon in wat nu de stad Santiago is.
Beschrijving van de centrale route
De centrale route staat ook wel bekend als de Camino Portugués Central. Dit is de oudste Camino vanuit Portugal, die voor een deel Romeinse wegen volgt. De route volgt vanaf Lissabon grotendeels de Taag. Via de historische universiteitsstad Coímbra gaat het daarna verder naar Porto. Een alternatieve route splitst zich bij de stad Santarém af naar het in Portugal populaire bedevaartsoord Fátima.
De naam Porto komt van het Latijns-Keltische Portus Cale oftewel Haven van Cale; de naam Portugal is hier ook van afgeleid. Als je de Camino Portugués in Porto begint, dan is het zeker de moeite waard om eerst de kleurrijke oude binnenstad te bezoeken. Op het hoogste punt van de stad vind je de kathedraal Sé, waar je in de kloostergang fraaie azulejos (Portugese siertegels) kunt bewonderen.
Vanaf Porto pelgrimeer je vooral langs akkers, wijngaarden en bossen. Het eerste stadje waar je doorheen komt, is Barcelos, dat een haan als symbool heeft. Deze is afkomstig uit een tot de verbeelding sprekend pelgrimsverhaal dat zich afspeelt in de zeventiende eeuw. Noemenswaardig is verder Ponte de Lima, het oudste dorp van Portugal, genoemd naar de deels Romeinse brug die er nog steeds staat.
Bij de stad Tui kom je aan in Galicië in Spanje. Hierna gaat het pad verder naar Padrón, een betekenisvolle plek binnen de Sint-Jacobstraditie. De resten van de apostel zouden hier namelijk per schip zijn gearriveerd vanuit het Heilige Land. De stad is ook naamgever van de pimientos de Padrón, smakelijke en soms pittige pepers. Daarna is het nog maar één etappe naar Santiago.
Beschrijving van de kustroute
De kustroute heet ook wel Camino Portugués de la Costa. Deze Camino loopt niet altijd direct langs de kust, maar er zijn wel varianten waarmee je stukken binnenland kunt inwisselen voor de kustlijn, zoals de Senda Litoral. Normaal gesproken zou je vanaf Porto namelijk eerst door het binnenland lopen, maar dat kun je met deze variant voorkomen.
De kustroute biedt je blikken op de oceaan. En net als bij de centrale route vind je hier Romeins verleden. Zo zijn er ruïnes van zoutreservoirs waarmee onder meer garum werd gemaakt, een vissaus uit de Romeinse keuken. De hoogteverschillen zijn bij deze route minder groot; alleen kort voor Santiago klim je een paar honderd meter.
Vila do Conde en Póvoa de Varzim zijn twee historische steden langs de route. Ze speelden een belangrijke rol tijdens het tijdperk van de grote ontdekkingen. Via plankenpaden ga je verder naar het noorden, richting de oude stad Viana do Castelo. Vanaf de Monte de Santa Luzia heb je een spectaculair uitzicht over de stad en de kust.
Bij Caminha steek je de grens over. Daarna bereik je via een inham (Ría in het Galicisch) de grote Galicische stad Vigo. Ten slotte komt de kustroute bij Redondela uit op de centrale route. Daarvandaan pelgrimeer je naar Padrón en verder naar Santiago. Met een alternatieve route vanuit Caminha kom je nog wat zuidelijker op de centrale route uit.
Beschrijving van de spirituele route
De spirituele route heet voluit Camino Portugués Variante Espiritual. Deze Camino volgt de zogeheten Traslatio: de route die de resten van Sint-Jacob volgens de traditie hebben gevolgd na zijn dood in Jeruzalem. Het schip uit Jaffa in het Heilige Land zou de Ría de Arousa zijn ingevaren en daarna via de Río (rivier) Ulla zijn aangekomen in de stad Padrón.
De aantrekkingskracht van deze route zit hem in de rust en de natuur. De meeste pelgrims lopen vanaf het beginpunt Pontevedra namelijk rechtstreeks naar Padrón. Bij de spirituele route verlaat je de centrale route en loop je eerst richting het prachtige kustgebied. Via de route van de Traslatio bereik je vervolgens Padrón op de centrale route naar Santiago.
Pelgrimeren op de Camino de Santiago
Bekijk de algemene pagina over pelgrimeren op de Camino de Santiago met:
- een uitleg over pelgrimeren;
- een overzicht van pelgrimsroutes;
- wandeltips.
Beste tijd voor de Camino Portugués
De lente en de herfst zijn de beste tijd voor de Camino Portugués. De maanden juli en augustus zijn af te raden vanwege de hitte. Bij de kustroute kan in die periode verder sprake zijn van drukte in de accommodaties, waardoor je minder flexiliteit hebt. De stranden ten noorden van Porto zijn in de zomer niet alleen populair bij pelgrims, maar ook bij vakantievierders.
Persoonlijk vond ik op de centrale route de maand september erg fijn. Met temperaturen rond de 20 graden was het aangenaam wandelen. Ook was in de wijngaarden de druivenoogst aan de gang, wat zorgde voor een levendige sfeer. Overigens is de winter ook een optie, maar dan moet je rekening houden met veel neerslag en minder voorzieningen die open zijn.
Wandeltips
Bezoek ook Braga
Een uitstapje naar Braga is een mooie onderbreking van je pelgrimstocht. De geschiedenis van de stad gaat terug tot de Romeinse keizer Augustus. De stad heet dan nog Bracara Augusta. De historische binnenstad met de kathedraal Sé verdient zeker een bezoekje, evenals net daarbuiten het Santuário do Bom Jesus do Monte (Heiligdom van de Goede Jezus van de Berg). Het heiligdom bereik je via een 116 meter (!) hoge zigzagtrap. Vanaf Barcelos langs de centrale route gaat een bus naar Braga.
Volg de juiste pijl
De gele pijl als routemarkering is een begrip onder pelgrims naar Santiago. Op de Camino Portugués kun je echter ook een blauwe pijl tegenkomen. Als je vanaf Porto vertrekt, dan zal deze vaak in de tegenovergestelde richting wijzen. Deze pijl hoort bij de Caminho de Fátima, een pelgrimsroute naar Fátima. Deze route is vooral populair bij Portugezen. Ben je niet (ook) onderweg naar Fátima? Bijvoorbeeld vanuit Lissabon? Dan volg je dus alleen de gele pijl.
Mijn ervaringen
Het loopt al bijna tegen de herfst als ik pelgrimeer op de centrale route van de Camino Portugués. De zon staat alweer een stukje lager aan de hemel. Het zacht glooiende landschap baadt in een gouden gloed, ook het stenen muurtje waarop ik aan het einde van een etappe zit. Ik doe mijn ogen dicht en voel alleen maar de warmte op mijn gezicht. Naast me liggen verse nectarines die me het water in de mond doen lopen.
Was mijn vorige pelgrimstocht – de Camino Francés – een feest van ontmoetingen, de Camino Portugués is (in 2009) een stuk eenzamer en contemplatiever. Ik kom veel minder andere pelgrims tegen en enkelen zijn ook weinig spraakzaam. Ik ga zelf op sommige dagen ook voor de stilte. In plaats van veel te praten, kies ik ervoor om mezelf vooral te verwonderen. Ik zie, hoor, ruik, proef en voel alles intens.
De ontmoetingen die ik heb, zijn gedenkwaardig. Zo ontmoet ik een wijnboer die vraagt waar ik vandaan kom. Als het woord Holandês valt, is het ijs meteen gebroken. Daarna vertelt hij trots aan een tafeltje in zijn wijngaard hoe hij in de voor Portugal moeilijke jaren zeventig naar Nederland kwam om als gastarbeider te werken bij Philips. Hij zocht elders kansen die hij thuis niet vond, zoals velen nog steeds doen.
Ik moet later denken aan een gedicht van Rosalía de Castro, de beroemde Galicische dichteres die de laatste jaren van haar leven in Padrón sleet. In het Galicisch:
Dende aquí vexo un camiño
que non sei adónde vai;
polo mismo que n’o sei,
quixera o poder andar.
Mijn vertaling in het Nederlands:
Vanaf deze plek zie ik een weg
waarvan ik niet weet waarheen hij gaat;
Dat ik het niet weet, is de reden
dat ik hem zou hem willen gaan.
Of het nu gaat om een pelgrimstocht of het leven, niets is mooier dan je volledig open te blijven stellen voor wat je (levens)pad brengt!
Gelopen in 2009
Wandelgidsen en reisboeken
Camino Portugues
De kustroute en de centrale route staan in het Engelstalige gidsje Camino Portugues. Lisbon – Porto – Santiago: Coastal & Central Routes. Hierin vind je (stads)kaarten, handige hoogteprofielen en lijstjes met accommodaties. De bijbehorende GPS-route vind je op de website bij deze reeks. Deze gidsen worden regelmatig geactualiseerd (de versie van 2020 heb ik hier vermeld).
Spiritueel pelgrimeren
Het boek Spiritueel pelgrimeren van Inge van der Zanden beschrijft de innerlijke kilometers die je aflegt tijdens een pelgrimstocht. Het bevat geen kaartjes en routebeschrijvingen, maar een heldere uitleg over de historie en de diepere zin van het pelgrimeren. De auteur maakt daarbij gebruik van haar eigen ervaringen op de Camino de Santiago.